Z uwagi na zbliżające się Święta Bożego Narodzenia, coraz bardziej aktualny staje się temat obdarowywania się prezentami. Z punktu widzenia prawa, nie jest to nic innego, jak dokonywanie darowizn. W dzisiejszym wpisie, kilka słów więc na ten temat.

Istotą darowizny jest dokonanie na rzecz innej osoby, nieodpłatnego przysporzenia majątkowego. Nieodpłatność tej czynności odróżnia ją od sprzedaży czy zamiany. Różne mogą być motywacje darczyńcy, jednakże najważniejsza jest wola zwiększenia majątku innej osoby kosztem własnego. To może odróżniać darowiznę od świadczeń alimentacyjnych. W przypadku tych ostatnich, jedna osoba otrzymuje od drugiej pieniądze bez przekazania jej nic w zamian, ale celem (motywacją) tego świadczenia jest zapewnienie środków utrzymania i wychowania.

Warto pamiętać, że darowizna jest umową, a więc dla jej dokonania nie wystarcza samo oświadczenie darczyńcy. Składnik majątkowy lub prawo, które jest przedmiotem darowizny musi zostać przez obdarowanego przyjęte. Nie można bowiem nikogo wzbogacić wbrew jego woli. Przy obdarowaniu się prezentami, obdarowany składa najczęściej swoje oświadczenie o przyjęciu darowizny w sposób dorozumiany – przyjmując prezent (i ciesząc się z jego otrzymania).

Szczególne regulacje dotyczą również formy umowy. Z zasady, dla ważności darowizny, konieczna jest forma aktu notarialnego, a więc najbardziej wymagająca prawnie forma. Niezbędność zachowania tej formy ma w zamyśle służyć refleksji darczyńcy – czy na pewno chce umniejszyć swój majątek na rzecz innej osoby i to nieodpłatnie. Od zasady tej przewidziany jest jednak istotny wyjątek. Darowizna, która została już wykonana (np. przekazany został obdarowanemu samochód, pieniądze) jest ważna i skuteczna pomimo braku formy aktu notarialnego. W praktyce więc, darowizna może przybrać formę pisemnej kub nawet ustnej umowy stron, bez konieczności angażowania w to notariusza (i płacenia za sporządzenie aktu). Oczywiście należy pamiętać, że z uwagi na inne, szczególne przepisy, niektóre darowizny będą wymagać formy aktu notarialnego – dotyczy to takich umów, których przedmiotem jest nieruchomość. Przeniesienie własności nieruchomości, niezależnie od rodzaju umowy, wymaga zawsze dla swojej ważności, takiej formy szczególnej.

Warto pamiętać, że z zasady (jeżeli darczyńca nie wskazał inaczej) przedmiot darowizny przekazany osobie pozostającej w związku małżeńskim z ustrojem ustawowej wspólności małżeńskiej, będzie wchodził w skład majątku odrębnego małżonka obdarowanego, chyba że jest to rzecz codziennego urządzenia domowego służąca do użytku obojga małżonków. Dokonanie darowizny z majątku wspólnego, wymaga natomiast dla swojej ważności zgody współmałżonka, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych. Można więc bez zgody żony czy męża, przekazać pudełko czekoladek teściowej na urodziny.

Ostatnia rzecz, o której chciałbym wspomnieć dotyczy odwołania wykonanej darowizny. Przepisy dają taką możliwość, a podstawą dla takiego działania jest rażąca niewdzięczność obdarowanego, która przejawia się w jego zachowaniu względem darczyńcy. Przykłady: obmawianie darczyńcy, popełnienie na jego szkodę przestępstwa, nieuzasadniona odmowa pomocy w krytycznej sytuacji życiowej. Odwołanie darowizny następuje poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu. Warto pamiętać jednak, że samo odwołanie darowizny nie wywołuje skutku rzeczowego. Oznacza to, że pomimo odwołania darowizny, własność przekazanej rzeczy nadal pozostaje przy obdarowanym i musi on dopiero złożyć oświadczenie woli o zwrotnym przeniesieniu jej na darczyńcę (albo dokona tego dobrowolnie albo nastąpi to poprzez wydany wyrok sądu zastępujący takie oświadczenie).

adw. Artur Piwowarczyk

 P.S. Z punktu widzenia prawnego, pozostawienie zapakowanego prezentu pod choinką z naklejką do kogo ma on trafić, stanowi właściwie ofertę zawarcia umowy darowizny, sformułowaną przez „gwiazdora” i adresowaną do oznaczonej osoby, która przyjmując ten prezent składa własne dorozumiane oświadczenie woli, kreujące umowę darowizny, która poprzez następujące wówczas wykonanie umowy, uchyla obowiązek zachowania formy aktu notarialnego dla swojej ważności:)

Wesołych Świąt!