Dzisiejszy wpis poświęcony jest możliwości wprowadzenia warunku do czynności prawnej. Najczęściej, warunek przyjmuje się w postanowieniach umowy zawartej między stronami, ale nie jest wykluczone, aby także inne czynności miały charakter warunkowy.

Istota warunku polega na tym, że powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej uzależnione jest od wystąpienia zdarzenia przyszłego i niepewnego. Innymi słowy, czynność będzie wywoływać skutki dopiero z chwilą spełnienia się pewnego warunku lub do tego momentu. W pierwszym przypadku, mamy do czynienia z warunkiem zawieszającym, a w drugim – z warunkiem rozwiązującym. Przykładowo, strony umowy mogą postanowić, że sprzedaż wózka dziecięcego i wykonanie zobowiązań umownych, nastąpi pod warunkiem urodzenia dziecka przez nabywcę (warunek zawieszający). Inny przykład, to postanowienie, że umowa najmu lokalu będzie obowiązywała do momentu zdania przez najemcę wszystkich egzaminów na studiach (warunek rozwiązujący). Istotne jest więc to, że warunek stanowi ściśle określone zdarzenie, które może, ale nie musi nastąpić w przyszłości i ma wpłynąć na istniejącą czynność prawną. Do częstych warunków należy uzyskanie kredytu na sfinansowanie transakcji, nieskorzystanie z prawa pierwokupu przez inną osobę, uzyskanie decyzji (np. pozwolenia na budowę).

Warunek niemożliwy oraz warunek niezgodny z ustawą lub zasadami współżycia społecznego, skutkuje nieważnością całej czynności, jeżeli jest warunkiem zawieszającym. Jeżeli natomiast ma on charakter warunku rozwiązującego, uważa się go w takim przypadku za niezastrzeżony. W pozostałym zaś zakresie czynność prawna pozostaje w mocy i wywołuje skutki.

Warto pamiętać, że jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi jego spełnieniu w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, przyjmuje się fikcję, że warunek się ziścił. Fikcja ta działa również w sytuacji odwrotnej, a więc przyjmuje się, że warunek się nie ziścił, jeżeli strona, której zależy na jego spełnieniu, doprowadzi do tego w sposób sprzeczny z tymi zasadami. Przykładowo, strona nie chce, aby ziścił się warunek w postaci uzyskania przez drugą stronę określonego poziomu plonów z pola i dokonuje podpalenia tych zasiewów, w związku z czym dochodzi do ich zniszczenia. Drugi przykład – stronie zależy na spełnieniu się warunku zdania egzaminu na prawo jazdy i dokonuje przekupstwa egzaminatora, aby uzyskać pozytywny wynik. W obu przypadkach, z nielojalnego zachowania, strona nie uzyska spodziewanych korzyści.

Na koniec informacja, że pewne czynności prawne nie mogą zostać nigdy dokonane pod warunkiem. Ustawowe ograniczenia dotyczą na przykład przeniesienia własności nieruchomości czy ustanowienia spadkobiercy. Muszą one mieć charakter definitywny, a nie warunkowy.

Czy spotkaliście się Państwo z jakimiś ciekawymi warunkami zastrzeżonymi w umowach?

adw. Artur Piwowarczyk

Podstawa prawna: art. 89-94 k.c., por. art. 157 § 1  k.c., art. 962 k.c.