Dziś konkretne pytanie i konkretna odpowiedź – czym jest zadatek? Bardzo często jest on przewidziany w rozmaitych umowach jakie zawieramy, ale czy wiemy jakie są skutki jego przekazania?
W najprostszych słowach można wskazać, że zadatek jest określoną sumą pieniężną, wręczaną przez jedną ze stron umowy, przy jej zawieraniu. Jeżeli w umowie, strony nie przyjmą odmiennych zastrzeżeń, wówczas wręczenie pieniędzy ma ten skutek, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczania dodatkowego terminu odstąpić od umowy. Zachowuje ona wówczas wręczony jej zadatek, a jeżeli sama go dała – może żądać od kontrahenta sumy dwukrotnie wyższej. Z jednej strony, może się więc wydawać, że zadatek umacnia zawartą umowę, gdyż przekazane zostały już jakieś pieniądze, co może motywować do wykonania zobowiązań. W rzeczywistości, wręczenie zadatku ułatwia jednak jej zakończenie przy niesumienności kontrahenta. Gdy wręczony został zadatek, nie mamy bowiem obowiązku wyznaczania dodatkowych terminów do wykonania umowy i wzywania drugiej strony do tego, aby zachowała się zgodnie z treścią kontraktu. Oczywiście zachowujemy takie uprawnienie, ale jeżeli chcemy zakończyć umowę, mamy do tego ułatwioną drogę.
Zadatek może stanowić dla nas również pewną rekompensatę, gdyby wykonanie umowy nie nastąpiło. Oczywiście, w przypadku, gdy niesumiennie zachowuje się nasz kontrahent, a to my wpłaciliśmy zadatek, uzyskanie zwrotu jego podwójnej kwoty, może wymagać wystąpienia ze stosownym powództwem. Nie ma jednak wątpliwości, że stanowi to dla nas rodzaj pewnego zabezpieczenia naszych interesów.
Ustawa nie określa wysokości dopuszczalnego zadatku, ale nie powinien on bez wątpienia zbliżać się do ostatecznej wysokości świadczenia. Nie ma natomiast przeszkód, aby stanowił on 10% czy 20% umówionej ceny lub wynagrodzenia.
W przypadku wykonania umowy, zadatek podlega zaliczeniu na poczet świadczenia tej strony, która go dała. Przykładowo, kwota zadatku zostanie więc zaliczona jako częściowa zapłata ceny przy umowie sprzedaży lub jako część wynagrodzenia w przypadku umowy o dzieło. Zwykle bowiem to kupujący lub zamawiający będzie zobowiązany, na podstawie zawartej umowy, do wpłaty zadatku (choć nie ma przeszkód, aby było odwrotnie). Jeżeli takie zaliczenie nie jest możliwe, wówczas zadatek podlega zwrotowi w wysokości, w której był przekazany.
Zadatek nie jest tożsamy z zaliczką, która stanowi wpłatę na poczet przyszłego wynagrodzenia lub ceny. Z uiszczeniem zaliczki, ustawodawca nie wiąże szczególnych skutków prawnych. Nie wpływa ono też na modyfikację zasad odstąpienia od umowy, jak również nie daje podstaw dla domagania się jej zwrotu w podwójnej wysokości. Gdy zawieramy umowę i mamy wpłacić z góry, na jej poczet pewną kwotę, warto zadbać, aby stanowiła ona zadatek. Określmy to jednoznacznie w umowie wraz z potwierdzeniem kontrahenta, że otrzymał od nas stosowną wpłatę.
adw. Artur Piwowarczyk
Podstawa prawna: art. 394 KC